6.2　望日时分

2025年09月16日

版权

6.2　望日时分

历法是古人用来计时的系统，其年月日的变化是有规律的。借由这种规律性，可以判断古代文献记载的正误。《虎耳譬喻经》中关于朔望时分的记载，即有印度历法的性质。其记载十二个月的望日，日出日落时刻，昼夜时分比，资料翔实。印度十二个月排列，依次如下：女月第1 个月、室月2、娄月3、氐月4、觜月5、鬼月6、星月7、箕月8、角月9、昴月10、心月11、箕月12。

然而通过对比不同文本，发现圣彼得堡梵本残片有女宿月、室宿月、娄宿月、昴宿月这四个月的时分记录，而尼泊尔精校本则没有。如此大面积的文本不对应，值得考察，也说明中亚本是一个别于尼泊尔精校本的文本。

圣彼得堡本本总是右边末尾部分残缺，文中字体红色、单词加*的部分是文本中没有的。但是这些月份是按规则排列的，所以进行了构拟^[13]。

从中亚残本可知，尼泊尔梵文精校本在这段文献中没有列出整十二个月，而是仅仅八个，余下的四个就省略了。相关文献材料：

圣彼得堡本 pagenumber_ebook=184,pagenumber_book=164 -av（StP）SI＿1942＿12

verso

1 ＋n［ā sa］（ pagenumber_ebook=184,pagenumber_book=164 ）kram（ā）i· katha sa＜＞kkr＜am＞āi ‖rāvae māse aādaśamuhū / / /

2 ..vicārinā pagenumber_ebook=184,pagenumber_book=164 tareti sūrye^[14] dvādaśamuhūrtāya rātrīya · avatīra rātryā tra［y］./ / /

3 ［sū］rya utkāsayati ‖ Bhadrapade māse pūr pagenumber_ebook=184,pagenumber_book=164 e saptādaśamuhūrte divase Caturo（'）daye sū / / /

4 ［r］ya（'）vatara pagenumber_ebook=185,pagenumber_book=165 tas^[15] trayodaśamu ○hūrtāya rātrīya avatīre sūrye rātrinn iti Vicāriato / / /

5 ＋seyeti^[16]· ‖ Aśnayujye^[17] ○māse pūr pagenumber_ebook=185,pagenumber_book=165 e oaśamuhūrte divase Catur［o］（'）daye sūrye bha / / /

6 ＋＋ turdaśamuhūrtaye rātrīye avatīr pagenumber_ebook=185,pagenumber_book=165 e sūrye Raudra rātri nayati Ātapāgni sūryo ../ / /＋..rātrisamadivaso bhavati· pacadaśa mūhūrtā rātrī tatha^[18]divasaCaturo（'）dayate^[19] ../ / /

7 （sū）rya （'）vatarati bhagavati^[20] côtīr pagenumber_ebook=185,pagenumber_book=165 e api ca ardharātre^[21]Ātapāgni sūrya utkāseti ‖ Mārgaśire ../ / /

藏译本北京版Tib.（Pk）276b2-8.'khor drug pa'o/ / gang gi tshe rgyu skar kyi dkyil 'khor las nad de dang de'i ljongs su de'i nad yin par blta'o/ /yud tsam bcu gnyis pa'i nyin par ni gza' bcu gnyis te/ mtshan mo yud tsham drug drug rgyu ste/ drug gang zhe na/ dbyar zla ba rjogs pa（b3）dang/ nyin par la yud tsam bcu bdun yod cing nyi ma shar nas bzhi mthon zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / nyi ma 'phags nas ni rnam par 'gro ba zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / yud tsam bcu gsum dang ldan pa'i mtshan mo la yud tsam（b4）drug la yang dag par sbyor ba zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / tsabs gdungs ba zhes bya ba'i yud tsam du nam nangs pa dang 'gyur ro/ / dbyar kyi zla ba gnyis pa'i bcwa lnga la yud tsam bcu drug nyin par la yod cing nyi ma shar ba na bzhi mthon zhes bya（b5）ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / phyed la ni mi 'pham zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / nyi ma 'phags nas ni drag po zhes bya ba'i yud tsam du'gyur ro/ / yud tsam bcu bzhi dang ldan pa'i mtshan mo la ni nyi ma nub bar rtsom ba rnam par rgyu ba zhes bya ba'i（b6）yud tsam du 'gyur ro/ /mtshan phyed la ni skyu ma chen po zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ /nam nangs pa na ni me mis gdungs pa zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / rta 'thab pa'i bcwa lnga ni yud tsam bcwa lda dang ldan pa'i nyin par la nyi ma 'char（b7）ba la ni bzhi mthon zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / nyi ma 'phags nas ni mi 'pham pa zhes bya ba'i rjes thogs la dbu sam zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / nyi ma de las 'phags pa'i lha'i tshar zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ /（b8）Yud tsam bcwa lda dang ldan pa'i mtshan mo la nyi ma nub pa dang drag po zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / mi 'pham pa zhes bya ba'i yud tsam dang/ 'gro ba zhes bya ba'i yud tsam gyi rjes thogs la mthan mo phyed du gyur nas/ nam nangs pa

《摩登伽经本》Ch1.—

《舍头谏经》Ch2.—

圣彼得堡本 pagenumber_ebook=186,pagenumber_book=166 -av（StP）SI＿1942＿13

recto

folio 28

1 vasa pagenumber_ebook=186,pagenumber_book=166 Caturo （'）dayate sūrya utkasati aruas sūrya avatarati·ohaśamuhū ..r.../ / /aruNa，break

2 （r）y［a］utkāsati· Pau pagenumber_ebook=186,pagenumber_book=166 e māse pūre «tra»yodaśamuhūrte divase Caturo（'）dayate sūrye Virata akīre ma ..^[22]/ / /

3 ［t］i saptādaśamuhūrtāya rātrīya Varu pagenumber_ebook=186,pagenumber_book=166 o ＜（'）va＞tīre sūrye Rākaso（'）rdharātre Ātapāgni sūrya utkāsa（t）［i］/ / /

4 （da）śamuhūrtā divasa pagenumber_ebook=186,pagenumber_book=166 Caturo（'）daye sūrya Vicayo（'）vatarati aādaśamuhūrtā«ya» rātrīya ..＋/ / /

5 yodaśe^[23] muhūrte divase· ○Caturo（'）daye sūrye Virato ākīr pagenumber_ebook=186,pagenumber_book=166 a madhya pagenumber_ebook=187,pagenumber_book=167 tike Niratas surya^[24] ma ＋＋/ / /

6 rātrīya Varu pagenumber_ebook=187,pagenumber_book=167 o（'）vatīre Rākaso（'）rdharātre｛yo｝Ātapāgni sūrya utkāsayati ‖ Citre māse ..＋＋/ / /

7 ［y］e sūrye· Varu pagenumber_ebook=187,pagenumber_book=167 asūrya avatārayati oaśamuhūrtāya rātryāavatīre sūr［y］e ＋＋＋/ / /

8 ［ś］ākhe māse pūr pagenumber_ebook=187,pagenumber_book=167 a pacadaśamuhūrte divase Caturo（'）daye sūrye māsamāsi ākīre ma ＋＋＋＋/ / /

藏译本北京版Tib.（Pk）277a1-8.na me yis gdung sa bzhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / rta 'thab pa'i zla ba'i tshes bcwa lnga la nyin mtshan mnyam pa zhes bya ba'i nyin par la yud tsam bcwa lngar 'gyur shing mtshan mo la yud tsam bcwa lnga'o/ / yud tsam nyin mtshan（a2）mnyam pa na nyi ma shar ba na bzhi mthon zhes bu ba'i yud tsam du 'gyur ro/ /cha mnyam par dbus na gnas pa na mnyam pa zhes bya ba'i yud tsam du'gyur ro/ / nyi ma nub nas mtshan mo la bab pa ni lha'i cha zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / mtshan phyed la（a3）ni mi 'pham pa zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / nam nangs ba na ni me yis gdungs pa zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / ston zla 'brid po'i bcwa lnga la yud tsam bcu bzhi nyin mo yod cing nyi ma shar ba bzhi mthon zhes bya ba'i yud tsam du（a4）'gyur ro/ / dga' bral dang mnyam pa'i sgo zhes bya ba'i yud tsam gyi rjes la dbus su 'gyur nas nyi ma nub pa na chu zla shes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / mtshan mo la yud tsam bcu frug dang ldan pa nyi ma nub pa na rgyud ces bya ba'i yud tsam du（a5）'gyur ro/ / srin po zhes bya ba dang/ mi 'pham pa zhes bya ba do'i rjes la mtshan mo phyed du gyur nas nam nangs pa na me yis gdungs pa shes bya ba'i yud tsam du'gyur ro/ / dgun zlar ba'i bcwa lda la yud tsam bcu gsum dang nyin par ldan la（a6）nyi ma shar ban a bzhi mthon zhes bya ba'i yud tsam du'gyur ro/ / phyed la ni dga' bral zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / nyi ma nub pa ni bden pa la zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / yud tsam bcu bdun dang ldan pa'i mtshan mo la nyi ma nub pa tsam（a7）ni chu lha zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / mtshan phyed la ni srin mo zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / nam nangs pa ni me yis gnguds^[25] pa zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / dgun zla 'bring po'i bcwa lnga la ni yud tsam bcu gnyis dang（a8）ldan pa'i nyin par nyi ma shar ba na bzhi mthon zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / dga' byed dang dga' bral zhes bya ba'i rjes la dbus su gyur nas/ nyi ma nub pa na rdul med ces bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / yud tsam 'cwa brgyad dang

《摩登伽经》Ch1.—

《舍头谏经》Ch2.—

圣彼得堡本 pagenumber_ebook=188,pagenumber_book=168 -av（StP）SI＿1942＿13

verso

1 （pa pagenumber_ebook=188,pagenumber_book=168 ）ca［da］śamuhū ＜rtā ＞rātrīBhagadevo rātrīn nayati Abhīja ardharātre Ātapāgn（i）＋/ / /

2 māse pūr［ pagenumber_ebook=188,pagenumber_book=168 ］a oaśamuhūrte divase Caturo （'）dayate sūryaBhagadevo（'）vatāraya ＋/ / /

3 avat［ī］r pagenumber_ebook=188,pagenumber_book=168 e sūrye Raudra rātrīn nayati Ātapāgni sūryo（'）tkāsayati ‖Āāhe māse ..＋/ / /

4 se ...［u］ro（'）dayete^[26] sūrye· ○Ajito ākīr pagenumber_ebook=188,pagenumber_book=168 e madhyantike Raudre^[27] sūrye（'）vatareti trayo ＋/ / /

5 .ī a［v］a（t）īr pagenumber_ebook=188,pagenumber_book=168 e sūrye Pāpayo ardharātre Ātapāgni sūryo（'）tkāseti ‖evam eteā ../ / /

6 ［v］ica［ri］.o jñātvā nak pagenumber_ebook=188,pagenumber_book=168 atrā sadhati cariīu apramattadhyāyanto ya nāmādhya nakatr［ā］../ / /

7 ［c］a .e ..ca kālānukāle kartavyam aya pagenumber_ebook=188,pagenumber_book=168 devā^[28] vardhan［t］e na māse pūre ardhamāse dvitīy［e］/ / /

8 turdaśī agra pagenumber_ebook=189,pagenumber_book=169 taro^[29] divasakālaarda＜te＞^[30]kālamāyati^[31] ca rāt［r］i· ‖ cat（v）āri .i ../ / /

藏译本北京版Tib.（Pk）277b1-4.ldan pa'i mtshan mo nyi ma nub tsam nab den bral zhes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / bong bu dang/ sran po zhes bya ba'i rjes la mtshan phyed du gyur nas/ nam nangs ba na me yis gdungs pa shes bya ba'i yud tsam du 'gyur ro/ / ji lta sos（b2）ka'i dang po de ltar dbyar dang po/ ji ltar dpyid ka'i gnyis pa de ltar dbyar gnyis pa/ji ltar dpyis ka dang po de ltar ston dang po/ / ji ltar dgun gyi bzhi ba'i de ltar ston gyi tha chungs/ ji ltar dgun 'brid^[32] de ltar dgun dang po/ / ji ltar（b3）dgun 'bring/ de ltar sos ka'i gnyis/ de lta bur ni rgyu skar rnams rgyu zhing rgyu bar shes par bya/ rgyu skar rgyu ba dang po'i le'u 'o/ / ji ltar rgyu skar de dag gi nang nas nyin mtshan du ldan pas 'phel ba dang/'grib par 'gyur bas 'gribs（b4）ba las nyin par 'phel ba'i bcwa lnga la zla ba phyed las gnyis pa dang/ drug pa dang/ dgu pa dang/ bcu gnyis ba de dag gi mtshams kyi zhag 'das nas nub mos 'dsin pa'i rgyal po chen po bshi po shin du 'chi ba zhes bya ba dang/ rnam

Ch1.—

Ch2.—

文献分析：

女宿月、室宿月、娄宿月、昴宿月，圣彼得堡梵本残片有这四个月的时分记录，而尼泊尔精校本则没有。这样大面积的文本不对应，说明是中亚本是一个别于精校本的文本。

圣彼得堡本本总是右边末尾部分残缺，文中字体红色、单词加*的部分是文本中没有的。但是这些月份是按规则排列的，所以进行了构拟^[33]。

从中亚残本可知，尼泊尔梵文精校本在这段文献中没有列出整十二个月，而是仅仅八个，余下的四个就省略了。梵文原文如下：

yathā pagenumber_ebook=190,pagenumber_book=170 rāvae tathā māghe/ yathā bhādrapade tathā phālgune/ yathā aśvayuje tathā caitra/ yathā kārttike tathā vaiśākhe/ yathā mārgaśīre tathā jyaihe/ yathā paue tathā āāhe/ evam eteā nakatrāā muhūrtānAcarita vicarita ca jñātavya/ nakatravicara pagenumber_ebook=190,pagenumber_book=170 a nāma prathamo adhyāyā/^[34]